در سالهای اخیر، یکی از رفتارهای قابلتوجه در حوزه مدیریت بیمارستانی، کاهش تمایل مراکز درمانی به خرید تجهیزات جدید و افزایش گرایش آنها به تعمیر و بازسازی تجهیزات بیمارستانی و استفاده طولانیمدت از تجهیزات موجود بوده است. این تغییر رویکرد، صرفاً یک تصمیم ساده برای کاهش هزینه نیست؛ بلکه نتیجه مجموعهای از عوامل اقتصادی، ساختاری، عملیاتی و حتی روانی در مدیریت سلامت است.
تجهیزات بیمارستانی، برخلاف بسیاری از کالاهای مصرفی، نقش مستقیم در کیفیت درمان، ایمنی بیمار و بهرهوری کادر درمان دارند. به همین دلیل، تصمیمگیری در مورد خرید یا تعمیر و بازسازی تجهیزات بیمارستانی، همواره یکی از حساسترین تصمیمهای مدیریتی در بیمارستانها محسوب میشود. اما چرا در شرایط فعلی، بسیاری از بیمارستانها ترجیح میدهند بهجای خرید تجهیزات جدید، سراغ تعمیر و بازسازی بروند؟
عناوین
- فشار اقتصادی و محدودیتهای بودجهای؛ نقطه شروع تغییر رفتار
- افزایش قیمت تجهیزات پزشکی و نقش تعیینکننده نرخ ارز
- زمان تحویل طولانی و ریسک تأمین تجهیزات جدید
- خواب دستگاه؛ هزینهای پنهان اما بسیار واقعی
- تجربههای ناموفق از خرید تجهیزات ارزانقیمت
- نقش خدمات پس از فروش در تصمیم خرید یا تعمیر
- چرا این رویکرد در بلندمدت میتواند پرهزینه باشد؟
- انتخاب هوشمندانه؛ نه صرفاً خرید جدید، نه تعمیر بیپایان
- نقش تجهیزات باکیفیت داخلی در تغییر این معادله
- جمعبندی؛ تعمیر یا خرید، مسئله اصلی «انتخاب درست» است
فشار اقتصادی و محدودیتهای بودجهای؛ نقطه شروع تغییر رفتار
اولین و شاید مهمترین عامل، محدودیت شدید منابع مالی در مراکز درمانی است. چه در بیمارستانهای دولتی و چه در بسیاری از مراکز خصوصی، بودجههای تخصیصیافته برای نوسازی تجهیزات، بهمراتب کمتر از نیاز واقعی است. افزایش هزینههای جاری، حقوق و مزایا، مصرفیها و هزینههای انرژی، سهم تجهیزات سرمایهای را در بودجه بیمارستانها کاهش داده است.
در چنین شرایطی، خرید تجهیزات جدید معمولاً به تعویق میافتد و مدیران ترجیح میدهند با تعمیر و بازسازی تجهیزات بیمارستانی موجود، چرخه خدمترسانی را حفظ کنند. این تصمیم در کوتاهمدت منطقی به نظر میرسد، اما در بلندمدت میتواند پیامدهای پیچیدهتری داشته باشد.
افزایش قیمت تجهیزات پزشکی و نقش تعیینکننده نرخ ارز
تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، حتی آنهایی که تحت عنوان «تولید داخل» عرضه میشوند، وابستگی مستقیم یا غیرمستقیم به نرخ ارز دارند. قطعاتی مانند موتورهای الکتریکی، اکچویتورها، بردهای کنترلی، چرخهای تخصصی پزشکی، باتریها، آلیاژهای خاص فلزی و حتی مواد پلیمری، یا وارداتی هستند یا قیمت آنها بر اساس نرخ ارز تعیین میشود.
در نتیجه، با هر موج افزایش نرخ دلار، قیمت تجهیزات بیمارستانی نیز بهصورت پلکانی افزایش پیدا میکند. این موضوع باعث شده است که فاصله قیمت تجهیزات جدید با توان خرید بسیاری از بیمارستانها بیشتر شود و تعمیر، بهعنوان گزینهای کمهزینهتر در نگاه اول، جذابتر به نظر برسد.
زمان تحویل طولانی و ریسک تأمین تجهیزات جدید
یکی دیگر از عوامل مهم، طولانی شدن زمان تأمین تجهیزات جدید است. در بسیاری از موارد، بیمارستانها با نیاز فوری مواجهاند؛ مثلاً کمبود تخت بستری، برانکارد یا تجهیزات اورژانسی. اما فرآیند خرید تجهیزات جدید، از مرحله تأمین بودجه تا سفارش، تولید، حمل و تحویل، ممکن است ماهها طول بکشد.
در مقابل، تعمیر یا بازسازی یک تجهیز موجود، معمولاً سریعتر انجام میشود و میتواند در کوتاهمدت مشکل عملیاتی بیمارستان را حل کند. این مسئله بهویژه در بخشهای پرترافیک مانند اورژانس، ICU و بخشهای بستری عمومی، اهمیت بیشتری دارد.
خواب دستگاه؛ هزینهای پنهان اما بسیار واقعی
یکی از دلایلی که مدیران بیمارستانی را به تعمیر تجهیزات سوق میدهد، نگرانی از خواب دستگاه در صورت نبود جایگزین است. وقتی یک تخت بیمارستانی یا برانکارد از کار میافتد، صرفاً یک تجهیز خراب نشده، بلکه بخشی از ظرفیت خدماتدهی بیمارستان از مدار خارج شده است.
خواب دستگاه میتواند منجر به:
-
کاهش ظرفیت بستری
-
افزایش فشار بر سایر تجهیزات
-
افزایش زمان انتظار بیماران
-
فشار مضاعف بر کادر درمان
-
و در نهایت کاهش رضایت بیمار و پرسنل شود
این هزینهها در گزارشهای مالی دیده نمیشوند، اما اثر آنها در عملکرد واقعی بیمارستان کاملاً ملموس است. به همین دلیل، بسیاری از بیمارستانها ترجیح میدهند حتی تجهیزات فرسوده را تعمیر کنند تا دچار وقفه عملیاتی نشوند.
تجربههای ناموفق از خرید تجهیزات ارزانقیمت
یکی از عوامل مهم اما کمتر گفتهشده، تجربههای ناموفق گذشته در خرید تجهیزات ارزانقیمت است. بسیاری از بیمارستانها در سالهای قبل، بهدلیل محدودیت بودجه، اقدام به خرید تجهیزاتی کردند که اگرچه در زمان خرید نو و ظاهراً سالم بودند، اما:
-
عملکرد خوبی نداشتند
-
زود دچار خرابی میشدند
-
نیازمند تعمیرات مکرر بودند
-
خدمات پس از فروش ضعیفی داشتند
این تجربهها باعث شده است که مدیران تجهیزات پزشکی، نگاه محتاطانهتری نسبت به خرید تجهیزات جدید داشته باشند و در برخی موارد، تعمیر و بازسازی تجهیزات بیمارستانی قدیمی باکیفیتتر را به خرید تجهیزات جدید اما بیکیفیت ترجیح دهند.
نقش خدمات پس از فروش در تصمیم خرید یا تعمیر
در بازار تجهیزات پزشکی، خدمات پس از فروش نقش تعیینکنندهای در تصمیمگیری دارد. تجهیزی که قطعات یدکی آن بهراحتی در دسترس نیست یا شرکت ارائهدهنده پاسخگوی خرابیها نیست، خیلی زود به یک دردسر عملیاتی تبدیل میشود.
بسیاری از بیمارستانها تجربه کردهاند که پس از خرید یک تجهیز جدید، در زمان خرابی:
-
تماسها بیپاسخ مانده
-
قطعات موجود نبوده
-
یا هزینه تعمیرات بهشدت بالا اعلام شده است
در چنین شرایطی، طبیعی است که مدیران ترجیح دهند به تعمیر و بازسازی تجهیزات بیمارستانی روی بیاورند که تأمین قطعه و تعمیر آنها برایشان شناختهشدهتر است.
چرا این رویکرد در بلندمدت میتواند پرهزینه باشد؟
اگرچه تعمیر و بازسازی تجهیزات در کوتاهمدت هزینه کمتری دارد، اما در بلندمدت میتواند منجر به افزایش هزینههای پنهان شود. تجهیزات فرسوده معمولاً:
-
مصرف انرژی بالاتری دارند
-
بهرهوری کمتری ایجاد میکنند
-
احتمال خرابی ناگهانی آنها بیشتر است
-
فشار بیشتری به کادر درمان وارد میکنند
در نهایت، مجموع این عوامل میتواند هزینهای بهمراتب بیشتر از خرید یک تجهیز باکیفیت و استاندارد ایجاد کند.
انتخاب هوشمندانه؛ نه صرفاً خرید جدید، نه تعمیر بیپایان
واقعیت این است که راهحل بهینه، نه در تعمیر بیپایان تجهیزات فرسوده است و نه در خرید هر تجهیز جدیدی صرفاً بهدلیل نو بودن. آنچه اهمیت دارد، انتخاب هوشمندانه تجهیزاتی است که کیفیت ساخت، طراحی مهندسی و خدمات پس از فروش قابل اتکا داشته باشند.
در این میان، بسیاری از بیمارستانها بهدنبال تجهیزاتی هستند که:
-
عمر مفید طولانیتری داشته باشند
-
هزینه مالکیت (TCO) پایینتری ایجاد کنند
-
در شرایط واقعی بیمارستانهای ایران آزمون خود را پس داده باشند
نقش تجهیزات باکیفیت داخلی در تغییر این معادله
در سالهای اخیر، برخی تولیدکنندگان داخلی توانستهاند با تمرکز بر کیفیت ساخت، استفاده از متریال مناسب و ارائه خدمات پس از فروش پایدار، بخشی از این شکاف را پر کنند. تجهیزاتی که اگرچه ممکن است ارزانترین گزینه بازار نباشند، اما در عمل هزینههای تعمیر، خواب دستگاه و فشار عملیاتی کمتری ایجاد میکنند.
محصولات ارائهشده در مجموعه حمدآریا نیز با همین رویکرد طراحی و عرضه شدهاند. تمرکز بر تولید و تأمین تختهای بیمارستانی، تختهای جراحی، برانکاردها و تجهیزات استیل بیمارستانی با کیفیت ساخت مناسب، حرکت روان، طراحی کاربردی و پشتیبانی فنی، باعث شده است این تجهیزات در بسیاری از مراکز درمانی بهعنوان گزینهای قابل اعتماد شناخته شوند.
بسیاری از بیمارستانهایی که بهجای تعمیر مداوم تجهیزات فرسوده، اقدام به جایگزینی آنها با تجهیزات باکیفیت کردهاند، در عمل شاهد کاهش هزینههای پنهان، افزایش رضایت کادر درمان و بهبود جریان خدماتدهی بودهاند.
جمعبندی؛ تعمیر یا خرید، مسئله اصلی «انتخاب درست» است
اینکه بیمارستانها بهجای خرید تجهیزات جدید به تعمیر و بازسازی روی آوردهاند، نتیجه فشارهای اقتصادی، محدودیت بودجه، نوسانات ارزی و تجربههای گذشته است. اما راهحل پایدار، نه در تعمیر بیپایان و نه در خرید عجولانه تجهیزات جدید نهفته است.
انتخاب تجهیزاتی با کیفیت واقعی، طراحی مهندسیشده و خدمات پس از فروش قابل اتکا میتواند تعادلی منطقی میان هزینه، بهرهوری و ایمنی ایجاد کند؛ تعادلی که در نهایت به نفع بیمار، کادر درمان و مدیریت بیمارستان خواهد بود.